ΣΕΡΒΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Η οικονομία βασίζεται κατά κύριο λόγο στη μεταποίηση και τις εξαγωγές, τομείς στους οποίους κυριαρχούν οι Ξένες Άμεσες Επενδύσεις. Η κακοδιαχείριση των δημόσιων οικονομικών, κατά την εποχή του Milosevic, μία μεγάλη χρονική περίοδος οικονομικών κυρώσεων, ο εμφύλιος πόλεμος, αλλά και η καταστροφή των υποδομών και της βιομηχανίας της Σερβίας, κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του 1999, προκάλεσαν τη συρρίκνωση της σερβικής οικονομίας κατά το ήμισυ, σε σχέση με το 1990.

Μετά την απομάκρυνση του Milosevic, η τότε κυβέρνηση εφάρμοσε ένα πακέτο μέτρων σταθεροποίησης της οικονομίας και ξεκίνησε ένα πρόγραμμα μεταρρύθμισης της σερβικής αγοράς. Μετά την ανανέωση της συμμετοχής της στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το 2000, η Σερβία συνέχισε την πορεία επανένταξής της στην παγκόσμια οικονομία, επανασυμμετέχοντας στην Παγκόσμια Τράπεζα και της Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Αξιόλογη πρόοδος σημειώθηκε στην απελευθέρωση του εμπορίου και στην αναδιάρθρωση και ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων, παρόλο που αρκετές μεγάλες επιχειρήσεις, σε τομείς όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, οι αερομεταφορές κ.α., παραμένουν υπό κρατικό έλεγχο.

Εξάλλου, η Σερβία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο και στην πορεία της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι βασικές οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει πλέον η Σερβία είναι: η καταπολέμηση της ανεργίας και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, η περικοπή των κρατικών δαπανών για μισθοδοσίες, συντάξεις και επιδόματα ανεργίας, η συρρίκνωση του δημοσίου και ιδιωτικού εξωτερικού χρέους και η προσέλκυση νέων ξένων άμεσων επενδύσεων.

Από την άλλη μεριά, παράγοντες που ευνοούν την οικονομική ανάπτυξη της Σερβίας είναι η στρατηγική της τοποθεσία (από αυτή διέρχονται οι κυριότερες οδικές διαδρομές που συνδέουν τη Δυτική Ευρώπη με την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή), το σχετικά φτηνό και κατηρτισμένο εργατικό της δυναμικό, όπως επίσης και οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου που έχει συνάψει με τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, το Καζαχστάν, την Τουρκία και τα κ-μ της Κεντρωευρωπαϊκής Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου (Central European Free Trade Agreement – CEFTA).

Οικονομικές σχέσεις Ελλάδας – Σερβίας

Η αξία του διμερούς ελληνοσερβικού εμπορίου το 2014 ανήλθε σε $ 472,1 εκ., παρουσιάζοντας κάμψη 8,8%, σε σχέση με το 2013. Παρόλα αυτά, η παρατηρούμενη κάμψη δεν ακυρώνει εντελώς την αύξηση που είχε παρουσιαστεί το προηγούμενο έτος, με συνέπεια η αξία του διμερούς ελληνοσερβικού εμπορίου το 2014 να είναι τελικά κατά 1,1% υψηλότερη από εκείνη του 2013.

Εκ του συνόλου, το 64,6% αφορά σε εξαγωγές ελληνικών προϊόντων στη Σερβία, ενώ το υπόλοιπο 35,4%, αφορά σε εξαγωγές σερβικών προϊόντων προς τη χώρα μας. Μάλιστα, η πλεονασματική για τη χώρα μας κατάσταση του διμερούς ελληνοσερβικού εμπορίου είναι σταθερά ανοδική, καθ’ όλη τη διάρκεια της υπό εξέταση τριετίας.. Η Ελλάδα καταλαμβάνει την 22η θέση, μεταξύ των εμπορικών εταίρων της Σερβίας, το 2014.

Προϊόντα

Το 50% των ελληνικών εξαγωγών προς τη Σερβία διαμορφώνεται από 12 προϊόντα, γεγονός που υποδεικνύει αφενός τη σχετική διασπορά των ελληνικών εξαγωγών, αφετέρου υπογραμμίζει την απουσία ενός χαρακτηριστικού προϊόντος που να κυριαρχεί σε αυτές και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πόλος έλξης και άλλων εξαγωγών.

Τα σημαντικότερα ελληνικά προϊόντα που καταγράφουν αύξηση εξαγωγών, το 2014, είναι:

• Τερεφθαλάτη του πολυαιθυλενίου, σε πρωτογενείς μορφές (αξία $ 6,0 εκ., αύξηση 2.349,45%)
• Πλάκες, φύλλα & λωρίδες, από κράμματα αργιλίου, πάχους μεγαλύτερου των 2 χλστ. (αξία $ 3,7 εκ., αύξηση 157,3%)
• Σιγαρέτα, που περιέχουν καπνό (αξία $ 5,0 εκ., αύξηση 61,6%)
• Κράμματα αργιλίου (αξία $ 16,9 εκ., αύξηση 47,8%)
• Ράβδοι, δοκοί & προφίλ αλουμνινίου, από μη κραμματοποιημένο αργίλιο (αξία $ 3,2 εκ., αύξηση 35,2%)

Αντίστοιχα, οι σημαντικότερες ομάδες ελληνικών προϊόντων που καταγράφουν κάμψη εξαγωγών είναι:

• Μανταρίνια, κλημεντίνες, Wilkins & παρόμοια υβρίδια εσπεριδοειδών, νωπά ή αποξηραμένα (αξία $ 4,2 εκ., κάμψη 33,5%)
• Φαρμακευτικά παρασκευάσματα που δεν κατονομάζονται αλλού, έτοιμα για λιανική πώληση (αξία $ 4,6 εκ., κάμψη 24,5%)
• Διογκούμενο πολυστυρόλιο, σε πρωτογενή μορφή (αξία $ 11,2 εκ., κάμψη 15,0%)
• Άλλες ακατέργαστες δωρές & δέρματα βοοειδών, έστω και άκρων, ράχης ή κοιλίας (αξία $ 5,6 εκ., κάμψη 11,9%)
• Πορτοκάλια, νωπά ή αποξηραμένα (αξία $ 20,0 εκ., κάμψη 7,7%).

Επενδύσεις

Βάσει των στοιχείων της Υπηρεσίας Προώθησης Επενδύσεων και Εξαγωγών της Σερβίας, τα οποία αφορούν στην περίοδο 2005-2015, οι χώρες που έχουν υλοποιήσει τον μεγαλύτερο όγκο Ξένων Άμεσων Επενδύσεων είναι οι εξής: Ολλανδία, Αυστρία, Ελλάδα, Νορβηγία, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Ιταλία, Σλοβενία και Ρωσία. Η ίδια πηγή επισημαίνει πως, ο πραγματικός όγκος των επενδύσεων από χώρες όπως οι Η.Π.Α., το Βέλγιο, η Δανία και το Ισραήλ είναι σημαντικά υψηλότερος του επισήμως καταγεγραμμένου, αφού οι αντίστοιχες επενδύσεις υλοποιούνται μέσω ευρωπαϊκών θυγατρικών εταιρειών με έδρα της προαναφερθείσες χώρες.

Ειδικότερα, όσον αφορά στις ελληνικές επενδύσεις, κυριότεροι τομείς υλοποίησής τους είναι: χρηματοπιστωτικός, κατασκευαστικός, βιομηχανία τροφίμων & ποτών, λιανικό εμπόριο, τηλεπικοινωνίες & τεχνολογίες πληροφορικής, ξενοδοχειακές υπηρεσίες, παροχή συμβουλευτικών/νομικών υπηρεσιών κλπ. Θεωρείται, επίσης, σκόπιμο όπως υπογραμμισθεί γεωγραφική διασπορά ελληνικών επενδύσεων σε σύνολο σερβικής επικράτειας.

Σε σερβική αγορά δραστηριοποιούνται περίπου 200 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων, οποίες απασχολούν περί τους 25.000 εργαζόμενους. Επίσης, εκτιμάται ότι, συνολικές άμεσες ελληνικές επενδύσεις ανέρχονται σε περίπου € 2,2 δις, το δε σύνολο (άμεσων και έμμεσων) υπερβαίνει τα € 2,5 δις. Ελληνικές επενδύσεις έχουν συμβάλει και συμβάλλουν σημαντικά σε εκσυγχρονισμό σερβικής οικονομίας, αύξηση απασχόλησης, ενίσχυση επενδυτικού κλίματος καθώς και αύξηση φορολογικών εσόδων.

Μεταξύ κυριότερων ελληνικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε Σερβία περιλαμβάνονται οι: ΕΛ.ΠΕ., Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης, Τσιμέντα ΤΙΤΑΝ, Coca Cola HBC, Βερόπουλος, Εθνική Τράπεζα, Αlpha Βank, Eurobank EFG, Τράπεζα Πειραιώς, Lamda Development, Καζίνο Λουτρακίου, Όμιλος Δασκαλαντωνάκη, Λάμψα Α.Ε., Mamidoil-Jetoil, Alumil, Isomat, Kleeman, Intracom, ICAP, Chipita κλπ.

Επιπτώσεις ελληνικής κρίσης σε εδώ δραστηριοποιούμενες επιχειρήσεις ήταν μάλλον διαχειρίσιμες. Μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός επιχειρήσεων αναγκάστηκε να διακόψει τη λειτουργία του, τούτο όμως αποδίδεται σε δυσμενή επιχειρηματικά αποτελέσματα, που δε συνδέονταν με κατάσταση ελληνικής οικονομίας. Αποχώρηση εταιρειών από τη σερβική αγορά αναπληρώθηκε από νέες επιχειρήσεις που ξεκίνησαν την δραστηριότητά τους, στην Σερβία, εν μέσω κρίσης. Οι συνέπειες της κρίσης έγιναν κυρίως αισθητές, κατά την περίοδο 2009-2010, ειδικότερα σε εκείνες τις επιχειρήσεις που ήταν νέες στην αγορά και είχαν εντονότερη την ανάγκη στήριξης από τις μητρικές εταιρείες. Έκτοτε, οι θυγατρικές προέβησαν στις απαιτούμενες λειτουργικές προσαρμογές, και είναι πλέον σε θέση να λειτουργούν πολύ πιο ανεξάρτητα. Συνεπώς, επιδόσεις τους εξαρτώνται περισσότερο από εξελίξεις σε σερβική, παρά σε ελληνική οικονομία

Σημειώνεται ότι, οι τομείς της σερβικής οικονομίας στους οποίους δίνει άμεση προτεραιότητα η κυβέρνηση, σε ό,τι αφορά την υλοποίηση επενδύσεων, είναι η αυτοκινητοβιομηχανία, η βιομηχανία ηλεκτρονικών, οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.